Беларускi дзяржаўны унiверсiтэт

Гістарычны факультэт

Кафедра гiсторыi Беларусi старажытнага часу i сярэднiх вякоў

Рэферат па тэма:

Культура Беларусі 1930-х гг.

Выканаў:

Студэнт 5 курса 1 групы

Пашута Г.

Мiнск, 2008

1930–я гг. адзначаны пачаткам нараджэння сталінскага таталітарнага рэжыму. Яго адметнымі рысамі становяцца аднапартыйнасць пры ўсеўладна-аўтарытарным характары партыі, ліквідацыя грамадскіх свабод, масавы тэрор, кантроль за ўсімі сферамі жыцця, уключаючы і культуру. Цэнтралізацыя ўлады над асобай і грамадствам была даведзена да абсалюта. Культ асобы "правадыра", яго празарлівасці, геніяльнасці панаваў паўсюль.

У 1936 г. было напісана "Пісьмо беларускага народа вялікаму Сталіну". Вершаваныя радкі (у якіх, безумоўна, праслаўляецца "сонца" – т. Сталін) належаць Я. Купале, Я. Коласу, П. Броўку, І. Харыку. На 24 абшытых белай тканінай лістах радкі вышыты чырвонымі, белымі, зялёнымі, шэрымі ніткамі. Зверху і знізу па лісце была працягнута шаўковая стужка з нацыянальным арнаментам. На першай старонцы майстрыхі-ткачыхі вышылі назву пісьма, а на другой – герб Беларусі. Імя Сталіна было адціснута золатам на вокладцы.

Сталін стаяў на пазіцыях зліцця нацый і культур. Гэта палітыка была афіцыйна прызнана ХVІ з’ездам партыі (чэрвень - ліпень 1930 г.). Адной з асаблівасцей таталітарнай ідэалогіі з’яўляецца выкрыццё "ворага". У афіцыйнай палітыцы 30-х гг. прысутнічала ідэя знішчэння "нацдэмакратызму". Гэта рабілася пад прыкрыццём масавых рэпрэсій нацыянальна-культурных сіл рэспублікі. Імпульсам сталі надрукаваныя ў лютым – сакавіку 1933 г. у газеце "Праўда" некалькі артыкулаў. Галоўны з іх – "Пад фальшыва-нацыянальным сцягам". У ім гаварылася аб актывізацыі нацдэмаў у рэспубліцы, якія нібыта ўзялі новую тактыку – абвінавачвалі цэнтр ва ўшчамленні інтарэсаў Беларусі.

Калі 20-я гг. характарызаваліся пэўнай свабодай творчага пошуку, то хутка сітуацыя змянілася карэнным чынам. 26 мая 1928 г. выйшла пастанова бюро ЦК КП(б)Б "Аб беларускай літаратурнай мастацкай і тэатральнай крытыцы". Яна дыктавала выключную манаполію партыі на літаратуру. Таму з небывалай сілай узняўся ўсплёск літаратурнай крытыцы супраць пісьменнікаў. Найбольш вядомымі крытыкамі былі Я. Бранштэйн, Л. Бэндэ, М. Клімковіч. Яны сеялі атмасферу варожасці. Пад партыйным прымусам 3, 14 снежня 1930 г. у друку з’явіліся "адкрытыя лісты" Янкі Купалы і Якуба Коласа, у якіх пісьменнікі вымушаны былі перакрэсліць мінулае, назваць "нашаніўскі" перыяд рэакцыйным, нацыяналістычным, падпарадкавацца неіснуючым абвінавачванням.

Аднак у дакладзе 1937 г. гаварылася пра буйныя дасягненні беларускіх пісьменнікаў. Дэклараваны поспех у культурным развіцці не адпавядаў рэчаіснасці. Яшчэ не завяршыўся працэс першапачатковага культурнага ўздыму народных мас. Адчуваўся дэфіцыт агульнай і палітычнай культуры грамадства, нізкі агульнаадукацыйны узровень народа і кіраўнікоў партыі.

Пастановай ЦК КП(б)Б "Аб перабудове літаратурна-мастацкіх арганізацый у БССР" абвяшчалася стварэнне Арганізацыйнага камітэта саюза савецкіх пісьменнікаў, у які ўвайшлі М. Клімковіч (старшыня), М. Лынькоў, Платон Галавач, Кузьма Чорны (усяго 16 чалавек). Яны вымушаны былі праводзіць палітыку супрацьстаяння пісьменнікам, якія не выконвалі патрабаванняў партыі. ............