Ян Чачот нарадзіўся ў Малюшычах(7.7.1796-23.8.1847) Наваградскага павета (цяпер Карэліцкі раён) у шляхецкай сям’і. Гады вучобы ў Наваградскай дамініканскай школе (скончыў у 1815г.) прынеслі сяброўства з Адамам Міцкевічам, спасціжэнне багатай народнай культуры. Як успамінаў пазней іх зямляк Ігнат Дамейка, блізкасць да народнага жыцця спрыяла фарміраванню дэмакратычнага светапогляду і паэтычных сімпатыяў:"Два нашы студэнты Наваградскай школы з гадоў маленства добра ведалі наш літоўскі люд, палюбілі яго песні, прасякнуліся яго духам і паэзіяй, да чаго, вядома ж, прычынілася і тое, што малое мястэчка Наваградак не шмат чым адрознівалася ад нашы вёсак і засценкаў. Школьнае жыццё было хутчэй сельскае. Сябры хадзілі на кірмашы, на царкоўныя ўрачыстасці, бывалі на сялянскіх вяселлях, дажынках і хаўтурах. У тыя школьныя часы ўбогая страха і народная песня распалілі ў абодвух першы паэтычны агонь. Адам хутка ўзнёсся да высокай сферы сваіх цудоўных твораў. Ян жа да смерці застаўся верны народнай паэзіі…".
У Віленскім універсітэце(1815-16) Чачот далучаецца да філамацкага руху, узначальвае літаратурны аддзел таварыства філарэтаў. Без яго не абыходзіцца ніводная падзея ў жыцці віленскіх студэнтаў. Фрагменты яго выступленняў на пасяджэннях таварыства філаматаў даносяць да нас прывабны, высакародны воблік гэтага таленавітага юнака, патрыёта свайго краю. "Хто дбае пра грамадскае дабро, інакш кажучы пра шчасце, асвету і славу краю, хто рады прысвяціць яму самаго сябе, аддаць яму ўсе здольнасці, сілы і маёмасць – з’яўляецца сапраўдным грамадзянінам", - выказваў свае думкі Чачот.
На сходах і вечарынках студэнскай моладзі часта гучалі вершы і песні на словы Я. Чачота, выконваліся яго драматычныя сцэнкі, напісаныя адмыслова да імянінаў сяброў-філаматаў. Вельмі папулярнымі былі вершы "Што старыя за вар’яты!", "Гэй, малойцы!". Гэта паэзія маладых пачуццяў, прагі шчасця і высакародных учынкаў: "Кожны з нас айчыне Паслужыць павінен, Свету, добрым людзям – Славу так здабудзем!" ("Гэй, малой-цы").
У сваёй творчасці Чачот упершыню у паэзіі філаматаў звярнуўся да нацыянальнага фальклору як крыніцы матываў і вобразаў вялікай мастацкай сілы. У 1818-1819 гг. ён піша балады, заснаваныя на народных легендах і паданнях, узятых непасрэдна з фальклору ці з летапісных крыніц.
Паэзіях родных Чачоту мясцін падказаных сюжэты балад "Свіцязь" , "Калдычэўскі шчупак", "Мышанка". Народная легенда пра ўзнікненне возера Свіцязь на месцы згінуўшага горада натхніла трох паэтаў-філаматаў – Я.Чачота, А.Міцкевіча, Т.Зана, - і кожны стварыў сваю мастацкую версію гытай фантастычнай падзеі. "Свіцязі" А.Міцкевіча мае героіка – патрыятычнае гучанне: жыхары горада ў час варожай аблогі выбіраюць смерць, але не палон. Т.Зан, як і Я.Чачот, дае маральна- хрысціяскае вытлумачэнне трагедыі горада Свіцязь: горад правальваецца і затапліваецца за грахі яго жыхароў, за пралітую бязвінна чалавечую кроў. Прытым у баладзе Я. Чачота гэты матыў акцэнтуецца, дапаўняецца матывам продажу душы д’яблу.
Я.Чачот умела кантамінуе, спалучае у сваіх баладах розныя матывы, дасягаючы сюжэтнай разгалінаванасці твора. У баладзе "Радзівіл, або заснаванне Вільні" цікава спалучаюцца вядомыя з народнай творчасці, а таксама з летапісных крыніц і "Хронікі" М. ............
