Арганізацыя Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы
праваслаўная цероковная беларусь
Неспадзяванай атакай дня 22 чэрвеня 1941 г. немцы мусілі да панічнага адступленьня савецкія арміі, сканцэнтраваныя на заходняй мяжы Беларусі. За два тыдні нямецкія арміі былі каля Нэвеля і Раслаўля, а ў верасьні 1941 г. немцы падступалі да Ленінграду і абкружалі Маскву. Будучы ўпэўненымі ў сваей перамозе, немцы распачалі рэалізацыю сваей загадзя падрыхтаванай колёніяльнай палітыкі на заваяваных прасторах усходу Эўропы.
Яшчэ на пачатку вайны прадстаўнікі нямецкіх урадавых колаў, па іх собскай ініцыятыве, спаткаліся з прадстаўнікамі беларусаў у Бэрліне. 3 боку беларусаў у нарадзе прымалі ўдзел: інж. Анатоль Шкутка, кс. Вінцук Гадлеўскі і інш. На гэтай нарадзе немцы прапанавалі беларусам прыняць актыўны ўдзел у антысавецкай барацьбе, аднак не акрэсьлівалі будучага лёсу Беларусі па перамозе над бальшавікамі. Быў створаны беларускі аддзел пры прапагандовай нямецкай арганізацыі ВІНЭТА. Перад самым пачаткам вайны былі спушчаныя на парашутах, на савецкіх тылох у Беларусі, групы беларускіх падрыўнікоў, арганізаваныя пры дапамозе нацыянальнага беларускага актыву на эміграцыі. Ужо першыя нямецкія вайсковыя часткі на Беларусі распаўсюджвалі адозву да беларускага народу, у якой абвяшчалася аб вайне за вызваленьне ад бальшавізму, а Беларусь праклямавалася жыцьцёвым прасторам беларускага народу.
3 першымі нямецкімі вайсковымі часткамі на Беларусь прыбывалі з эміграцыі беларускія нацыянальныя працаўнікі, якія разам з уцалеўшым на мясцох беларускім нацыянальным актывам, займалі кіруючыя адміністрацыйныя становішчы: старшыняў акругаў, паветаў, кіраўнікоў паліцыі і інш. Сярод гэтага беларускага актыву была частка замаскаваных польскіх дывэрсантаў, якія запісваліся ў Беларускім Камітэце ў Варшаве беларусамі, атрымлівалі рэкамандацыю надзейных беларусаў, былі накіроўваныя на Беларусь, займалі тут адказныя становішчы, а праводзілі польскую дывэрсыйную работу на шкоду беларускай справе. Палякі імкнуліся ахапіць сваім апаратам адміністрацыю і ўладу на Беларусі, і вынішчалі беларускі Нацыянальны актыў. Такім чынам, ад самага пачатку вайны на Беларусі распачалася беларуска-польская барацьба. Гэта барацьба была вельмі цяжкай для беларусаў таму, што беларускі нацыянальны актыў быў невялікі, вынішчаны папярэдня савецкай і польскай акупацыйнымі ўладамі. Немцы скарыстоўвалі цяперашнюю барацьбу ў сваіх мэтах, вынішчаючы то польскі, то беларускі актыў, якія яны уважалі за канкурэнтаў пры сваім панаваньні над Беларусяй.
Экстэрмінацыйную палітыку немцы разгарнулі ўжо ўвосені 1941 г. адносна некаторых нацыянальных групаў, пражываючых на Беларусі. Жыды былі ізаляваныя адразу па ўсей Беларусі ў гэтто па гарадох, абгароджаных калючым дротам. Іншаму насельніцтву было забаронена зносіцца з імі, пад пагрозай суровых караў. На працягу 1941-1942 гадоў усё жыдоўскае і цыганскае жыхарства Беларусі было вымардавана немцамі.
Немцы знайшлі на Беларусі рэлігійнае жыцьцё у зарганізаваным стане на заходняй частцы краю, гдзе бальшавікі не пасьпелі яшчэ яго цалком вынішчыць. У гарадох: Вільні, Пінску і Жыровіцах прабывалі праваслаўныя япіскапы са сваімі епархіяльнымі ўправамі; ува ўсіх прыходах былі сьвятары, адбываліся багаслужэньні, іскавалі манастыры, вернікі масава наведвалі багаслужэньні.
На ўсходняй частцы Беларусі рэлігійнае жыцьцё было поўнасьцю зьнішчана савецкімі ўладамі. ............
