Гаспадарка Беларусі ў гады першых пяцігодак і ўсталявання таталітарнага рэжыму (1928–1941 гг.)

 

Фарміраванне камандна-адміністрацыйнай сістэмы кіравання гаспадаркай. Індустрыялізацыя

Пасля правалу «сусветнай рэвалюцыі» ў кіраўніцтве краіны пашыраецца ідэя аб магчымасці пабудовы сацыялізму ў адной асобна ўзятай краіне.

Існавала дзве праграмы сацыялістычнага будаўніцтва, розніца паміж імі знаходзілася ў пытанні аб суадносінах долі назапашання і спажывання.

Праграма М.І. Бухарына і спецыялістаў Дзяржплана (прыхільнікамі якой з’улялiся А.І. Рыкаў, М.П. Томскі і інш.) «аптымальнага спалучэння» ставiла перад сабой мэты:

– павышэнне жыццёвага ўзроўню і культуры рабочых і сялянскіх мас;

– рост дзяржаўнай прамысловасці ў народнай гаспадарцы наогул;

– больш высокія, чым у капіталістычных краінах, тэмпы развіцця гаспадаркі;

– павышэнне ўдзельнай вагі сацыялістычнага гаспадарчага сектара;

– аптымальнае спалучэнне ў развіцці цяжкай і лёгкай прамысловасці;

– аптымальнае спалучэнне ў адносінах прамысловасці і сялянскай гаспадаркі.

Асноунымi мерапрыемствамi, якiя прадугледжвала праграма М.І. Бухарына былi:

1.  Захаванне асабістай ўласнай сельскай гаспадаркі

2.  Недапушчэнне павышэння прамысловых ці рэзкага зніжэння сельскагаспадарчых цэн.

3.  Недапушчэнне значнага павышэння падатковага абкладання сялянства.

4.  Павышэнне пакупной здольнасці чырвонца.

5.  Прыцягненне дробных зберажэнняў для індустрыялізацыі.

6.  Сувязь эмісіі грошай з ростам тавараабароту.

7.  Распрацоўка пяцігадовага плана як дакладнага прагноза асноўных тэндэнцый у развіцці эканомікі з папраўкамі пад уплывам міжнародных і ўнутраных умоў.

Гэта была праграма развіцця рэгулюемага рынку з выкарыстаннем таварна-грашовых адносін і пераадольваннем дыспрапорцый эканамічнымі метадамі. Прадугледжвала існаванне агульнадэмакратычных нормаў, магчымасць з'яўлення новых палітычных аб'яднанняў.

Праграма «вялікага скачка» І. Сталіна

Праграма «вялікага скачка» І. Сталіна (прыхільнікі: В. Куйбышаў, В. Молатаў, А. Андрэеў, Л. Кагановіч, С.Кіраў, А.Мікаян, Г. Арджанікідзе і інш.) ставiла прерад сабой мэты:

– індустрыялізацыi народнай гаспадаркі;

– кааперыраванне сялянства і сярэдніх слаёў горада;

– пад’ём дабрабыту і культуры мас;

– пабудова сацыялізму.

Метады:

1.  Адмаўленне адначасовага і раўнамернага развіцця ўсіх галін гаспадаркі.

2.  Выкарыстоўванне энтузіязму рабочага класа які павінен быў абвергнуць аб'ектыўныя эканамічныя законы.

3.  Умацаванне партыйна-дзяржаўнай сістэмы, усталяванне адміністрацыйна-каманднай сістэмы кіраўніцтва гаспадаркі.

4.  Адмена плюралізму ў грамадска-палітычным жыцці.

Студзень 1928 г., рашэнне Палітбюро ЦК УКП(б) аб правядзенні хлебанарыхтоўкі адміністрацыйна-прымусовамі мерамі выклікала адкрытае сутыкненне дзвюх праграм. Прыхільнікі Бухарына былі зняты з пасад і пазней знішчаны. У краіне ўсталявалася таталітарная сістэма кіравання.

Таталітарызм – гэта цэласная ідэалагічная, палітычная і арганізацыйная структура, у якой эканоміка мае падпарадкаваную да ідаалогіі ролю. ............