Іудаізм

ЗМЕСТ

1. Этапы гісторыі іудаізму

2. Веравучэнне і культ іудаізму

3. Іудаізм на Беларусі

СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ

1. Этапы гісторыі іудаізму

Іудаізм – нацыянальная рэлігія яўрэяў. Колькасць яго прыхільнікаў складае зараз 14 мільёнаў чалавек. Большасць іх жыве ў Ізраіле і ЗША.

Іудаізм з'яўляецца самай старажытнай монатэістычнай рэлігіяй. Яго фарміраванне пачынаецца з XIII ст. да н.э., калі качавыя яўрэйскія плямёны заваёўваюць тэрыторыю Палесціны (Ханаан). Да гэтага яўрэі былі політэістамі, іх вераванні і абрады прынцыпова не адрозніваліся ад тых, якіх прытрымліваліся іншыя народы гэтага рэгіёну. Сярод яўрэяў былі шырока распаўсюджаны фетышызм, анімізм і магія. Аднак і пасля XIII ст. да н.э. яўрэі не адразу робяцца паслядоўнымі монатэістамі, існуюць шматлікія выпадкі адступлення ад культу адзінага Бога і шанаванне багоў тых народаў, сярод якіх яўрэі жылі. Канчаткова монатэізм усталёўваецца сярод яўрэяў у VІ ст. да н.э.

Тэрмін "іудаізм'' паходзіць ад назвы самага шматколькаснага з дванаццаці яўрэйскіх плямён – племені Іуды, якое ў XI ст. да н.э. зрабілася пануючым.

Даследчыкі вылучаюць у гісторыі іудаізму тры асноўныя этапы: біблейскі, талмудычны рабіністычны і рэфармісцкі.

Біблейскі этап ахоплівае час з XIII ст. да н.э. па 70 г. н.э. У гэты перыяд яўрэі мелі сваю дзяржаву на тэрыторыі Палесціны. Асноўную ролю ў іх рэлігійным і палітычным жыцці адыгрывае першая частка Бібліі, якую іудзеі называюць Танах (Запавет). Ён складаецца з 39 кніг і трох частак: "Закон'' (Тора), "Прарокі" (Набіім) і "Пісанні" (Кетубім). Напісаны Танах быў у ХІІІ-ІІ стст. да н.э. на тэрыторыі Палестыны і Вавілона на старажытнаяўрэйскай мове.

Анову Танаха складае палажэнне аб тым, што ёсць адзіны Бог Яхвэ, які ўсё стварыў, абраў яўрэяў і заключыў з імі запавет, згодна з якім, яўрэі абавязаны шанаваць Яхвэ як адзінага Бога і выконконваць Ягоныя запаведзі, а Яхвэ будзе падтрымліваць яўрэяў.

Трэба адрозніваць запавет, як ён разумеецца ў іудаізме, ад блізкіх яму паняццяў "завяшчанне" і "дагавор". У адрозненне ад завяшчання, запавет патрабуе і ад іншага боку (яўрэяў) актыўных дзеянняў, інакш ён скасоўваецца. У адрозненне ад дагавору, запавет з'яўляецца аднабаковым – ініцыятыва яго заключэння цалкам сыходзіць ад Яхвэ.

Першым чалавекам, з якім у яўным выглядзе быў заключаны запавет, і, адпаведна, першым яўрэем, лічыцца Аўраам. Згодна з Бібліяй, ён жыў у ХVІІІ ст. да н.э. у Уры Халдзейскім (Вавілоне), быў качэўнікам, чалавекам даволі багатым, але не меў дзяцей, ад чаго вельмі пакутваў. І аднойчы Аўрааму з'явіўся Бог і даў яму два абяцанні. Па-першае, Ён паабяцаў аддаць яму і ягоным нашчадкам Зямлю Ханаанскую (Палесціну), куды загадаў перасяліцца. Па-другое, Бог паабяцаў Аўрааму, што ад яго пойдзе шматлікі народ, які будзе дабраславёны: "І сказаў Гасподзь Аўрааму: пайдзі з зямлі тваёй... у зямлю, якую Я ўкажу табе. І Я ствару ад цябе вялікі народ, і дабраслаўлю цябе... І дабраславяцца ў табе ўсе плямёны зямныя" (Быц.,12, 1-3) Згодна з Бібліяй, калі Аўрааму было сто гадоў, а ягонай жонцы Сары -дзевяноста , у іх нарадзіўся сын Ісак. Як знак гэтага запавету з Богам, Аўраам зрабіў сабе абразанне. І зараз кожнаму іудзейскаму хлопчыку на восьмы дзень жыцця робяць абразанне, каб указаць на ягоную прыналежнасць да богаабранага народа.

У далейшым, згодна з Бібліяй, у больш пашыраным і дэталёвым выглядзе запавет быў заключаны з Маісеем, які вывеў яўрэяў з егіпецкага палону, правёў праз Чырвонае мора і сорак гадоў вадзіў па пустыні, каб змянілася пакаленне і ў Зямлю Абяцаную не ўвайшлі тыя, хто нарадзіўся ў рабстве.

Матывы богаабранасці адыгралі вельмі значную ролю ў гісторыі яўрэйскага народа. ............