ЛІТАРАТУРА ЯК ВІД МАСТАЦТВА

ЗМЕСТ

1. Літаратура як від мастацтва

1.1 Паняцце літаратуры. Генезіс і эвалюцыя мастацкай славеснасці і поглядаў на яе

1.2 Мастацкія магчымасці слова

1.3 «Нярэчыўнасць» вобразаў у літаратуры. Слоўная пластыка

1.4 Час і прастора ў літаратуры

1.5 Пазнавальныя магчымасці літаратуры і яе праблемнасць

1.6 Месца і роля літаратуры ў агульнай мастацкай сям’і. Літаратура ў сучасным тэхнізаваным свеце

СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ

1. Літаратура як від мастацтва

1.1 Паняцце літаратуры. Генезіс і эвалюцыя мастацкай славеснасці і поглядаў на яе

літаратура мастацкая славеснасць

Літаратура з’яўляецца адным з найбольш распаўсюджаных і даступных відаў мастацтва, бо яна ёсць мастацтва слова.

Заўважым, што тэрмін «літаратура» побач з азначэннем мастацтва слова ўжываецца таксама ў дачыненні да любых твораў чалавечай думкі, якія замацаваны ў пісьмовым слове і маюць грамадскае значэнне. Ёсць літаратура тэхнічная, навуковая, публіцыстычная, даведачная, эпісталярная і інш. Аднак у звычайным і больш строгім сэнсе літаратурай называюць творы мастацкай пісьменнасці.

Сам тэрмін «літаратура» ўзнік параўнальна нядаўна і пачаў шырока ўжывацца толькі ў ХVІІІ ст., выцесніўшы тэрміны «паэзія» і «паэтычнае мастацтва», якімі зараз абазначаюцца вершаваныя творы. Ён быў вызваны да жыцця кнігадрукаваннем, якое, з’явіўшыся ў сярэдзіне ХV ст., параўнальна хутка зрабіла «літаратурную» (прызначаную для чытання) форму бытавання мастацтва слова асноўнай і самай распаўсюджанай сярод іншых відаў мастацтва. Раней жа мастацтва слова існавала перш за ўсё для слыху, для публічнага выканання і разглядалася як умелае, адмысловае ажыццяўленне «паэтычнага» дзеяння сродкамі асаблівай паэтычнай мовы («Паэтыка» Арыстоцеля, іншыя старажытныя і сярэдневяковыя эстэтычныя трактаты Захаду і Усходу).

Літаратура як мастацтва слова ўзнікла на глебе вуснай народнай творчасці ў глыбокай старажытнасці – у перыяд фарміравання дзяржавы, якая  побач з усімі характэрнымі для яе інстытутамі парадзіла таксама і развітую форму пісьменнасці. Аднак першапачаткова літаратура не выдзялялася з пісьменнасці ў шырокім сэнсе слова. У старажытных помніках, такіх, напрыклад, як «Біблія», «Махабхарата», «Аповесць мінулых часоў», элементы славеснага мастацтва існуюць у непарыўным адзінстве з элементамі міфалогіі, рэлігіі, начаткамі прыродазнаўчых і гуманітарных навук, маральнымі і практычнымі ўказаннямі, рознага роду інфармацыяй і г. д. Разам з тым сінкрэтычны характар ранніх літаратурных помнікаў ні ў якім разе не дазваляе лічыць іх эстэтычна бескаштоўнымі, бо тая форма рэлігійна-міфалагічнай свядомасці, якая адлюстравалася ў гэтых помніках, была па сваёй структуры вельмі блізкай да мастацкай.

Хоць, як вынікае з прыведзеных вышэй звестак, гісторыя мастацкай літаратуры налічвае некалькі тысячагоддзяў, літаратура ў тым сэнсе слова, у якім яно ўжываецца зараз, фарміруецца і ўсведамляе сябе толькі з пачаткам нараджэння новага, буржуазнага грамадства. Славесна-мастацкія творы мінулых часоў таксама набываюць у дадзеную эпоху спецыфічна літаратурнае быццё, перажываючы пры гэтым істотныя змены ў новым – чытацкім (а не вусным) успрыманні. ............